Op zijn veertiende was Anish Giri al schaakgrootmeester. Het voormalige wonderkind werd onlangs twintig jaar en hoort inmiddels bij de sterkste schakers van de wereld. Bij de schaakolympiade die afgelopen weekeinde in het Noorse Tromsø van start ging is Neerlands hoop op hem gevestigd. Een interview dat ongewild uitloopt in een dwaaltocht door Den Haag. Deze week in VPRO-Gids.
© foto: Hans van Wetering
Recent verscheen bij Atlas/Contact mijn vertaling van Dentro do Segredo van de Portugese romancier-dichter-muzikant José Luís Peixoto. In Achter gesloten grenzen doet Peixoto verslag van een reis die hij door Noord-Korea maakte.
‘Het was bijzonder dat een romanschrijver toestemming kreeg om het eeuwfeest van de geboorte van de grote Noord-Koreaanse roerganger Kim Il-Sung te bezoeken. En al helemaal dat hij de kans kreeg om er te reizen. Een schrijver met verbeelding in een land waar verbeelding verboden is, kan dat wel goed gaan?
Het leverde een uniek boek op: In Achter gesloten grenzen beschrijft José Luis Peixoto een wereld die geen westerling kent, waar mensen geloven dat de Grote Leider de zon kan laten schijnen, waar alle restaurants leeg zijn en waar hij geen stap kan zetten zonder zijn reisbegeleidster Kim. Niet alleen dankzij haar is het een spannende reis: mag hij zijn foto’s houden? Wordt zijn exemplaar van Don Quichot ingenomen? Glimlacht hij wel op de juiste manier naar de grenswacht? En dan, tijdens het grote feest, gebeurt er iets bijzonders en komt zijn reis tot een onverwacht slot. Een rijk boek.’
Hier te koop
Radiodocumentaire over de aangekondigde – en door de dorpsbewoners verhinderde – komst van de Indiase guru Bhagwan Shree Rajneesh naar het Achterhoekse dorp Barlo, nu dertig jaar geleden – oorspronkelijk uitgezonden in 2012 bij VPRO Holland Doc, gisterochtend herhaald op radio 1 in het programma OVT. Hier terug te luisteren.
WK-special VPRO-Gids – ‘Fluitjes, toeters en sjaaltjes, babyrompertjes (‘mijn eerste WK’), bikini’s en stropdassen, bierpullen en stressballetjes – het internet is een goudmijn voor WK-aandenkens. Een reis door de WK-geschiedenis in zeven memorabilia.’
‘Vergangenheitsbewältigung’ heet het bij onze oosterburen. Zoals de Brazilianen hun verloren WK-finale van 1950 hadden, kende Nederland het trauma van München 1974. Maar in de wereld van tweedehandsherinneringen is ook een bezworen tragedie koopwaar. En aan sigarenbandjes, lp’s, vaantjes en tijdschriften uit 1974 geen gebrek.
In de aanbieding ook nogal wat memorabilia van Duitse makelij, zoals een kwartetspel met op de voorzijde een jubelende Gerd Müller die zojuist de winnende 2-1 heeft gescoord – voor de Nederlander die het aanschafte ooit wellicht bedoeld als oefening in zelfhaat, of als therapie, voor zover dat zich laat scheiden.
Het wonderlijkste item betreft twee ‘originele persfoto’s’ genomen tijdens het WK. Op de eerste foto Wim Rijsbergen en Theo de Jong. Ze zitten in een bootje. Ze vissen. Dat zie je Van Persie en co toch niet snel meer doen. Ja, misschien Huntelaar of Kuijt; Wesley Sneijder op een verloren avond, starend naar het dansen van zijn dobber in de oneindige Bosporus – wie zal het zeggen.
De andere foto wekt herinneringen aan die ene gebeurtenis die ons volgens sommigen de wereldtitel kostte. Het is 1974, het WK, een zwembad, en de gebroeders Van de Kerkhof zijn in een uitgelaten stemming – het zal toch niet?
Verkoper heeft ze ooit gekocht van ‘iemand uit Duitsland’, maar weet niet te vertellen of de foto tijdens het beruchte zwembadfeestje is gemaakt. ‘Op de achterzijde is iets getypt,’ zegt hij, ‘even kijken, er staat “Hiltrup, 17 juni”.’ Het zwembadincident vond twee weken later plaats, op 30 juni. Maar het is hetzelfde zwembad, in hetzelfde Waldhotel Krautkrämer in Hiltrup.
Een beetje vreemd is wel dat de Van de Kerkhofjes decennia later verklaarden dat ze ten tijde van het zwembadincident (nog) niet konden zwemmen. Maar op de foto is René zijn broer Willy (of omgekeerd) toch echt kopje onder aan het duwen. Zitten ze misschien op hun knieën in het ondiepe en doen ze alsof, om die vriendelijke jongens van de Duitse pers wat leuke shots te geven, onwetend van hetgeen zich twee weken later zou afspelen?
Lang zorgde de Nederlands-Portugese schrijver José Rentes de Carvalho voor het beeld van Portugal in Nederland. Tienduizenden Nederlanders gingen met zijn reisgidsen op pad en lazen zijn romans. Maar in zijn eigen Portugal wisten weinigen van zijn bestaan. Tot voor kort.
Want terwijl Portugal economisch steeds dieper wegzakt, heeft het Rentes de Carvalho op zijn 82e plotseling als een van haar grootste schrijvers omarmd. Samen met de schrijver ga ik op zoek naar het verdriet van Portugal: in het café, langs lege snelwegen, bij een sinds lang gesloten ijzermijn. Een documentaire over bittere vaderlandsliefde, over roem en vergankelijkheid: van boeken, van mensen, van landen.
© foto: Hans van Wetering
Zie ook het artikel dat ik over de documentaire schreef in de VPRO-Gids.
Niet lang geleden interviewde ik Niemeyer , gepubliceerd anderhalve maand geleden in de VPRO-Gids:
23 september bij Holland Doc Radio een documentaire die ik maakte over gebeurtenissen die nu dertig jaar geleden in een kleine buurtschap in de Achterhoek plaats hadden.
Als in 1982 inwoners van het boerengehucht Barlo horen dat de Indiase guru Bhagwan Shree Rajneesh in een voormalige boerenhoeve een commune wil vestigen komen ze in opstand. Kort nadat TROS Aktua het nieuws brengt, brandt de boerderij tot op de grond af. In plaats van ‘Rajneesh-Stad’ komt op het terrein een asielzoekerscentrum. Dat AZC werd onlangs gesloten. Het terrein staat nu weer te koop, en daarmee komen pijnlijke herinneringen boven. Want binnen Barlo ontstonden spanningen die maken dat de geschiedenis nog steeds met een hardnekkig stilzwijgen wordt afgedekt. Ik groef mij in in Barlo en deed een poging dat stilzwijgen te doorbreken: hoe kon het zo mis gaan?
Tot half augustus te bezichtigen in Rotterdam. Samen met Arne Leffring stelde ik de bijlage samen die ter gelegenheid van de Biënnale in de VPRO-Gids is opgenomen en op de Biënnale zelf als aparte festival-gids wordt verspreid. Een van de opgenomen artikelen betreft een reportage over een project van twee Nederlandse architecten in een van de favelas van São Paulo. Lezen: vprogidsbijlageiabr_saopaulo
© foto: Hans van Wetering
Mooi project van kunstenaar Michel Huisman in Heerlen. Kunst vermomd als stedenbouwkundige ingreep. Interview VPRO-Gids. Lezen: vprogids16_maankwartier
© foto: Hans van Wetering
Crowdfunding is hip. Had tot een paar jaar geleden vrijwel niemand van het begrip gehoord, inmiddels kun je geen krant opslaan of er staat wel iets over in. Voor wie het desondanks gemist heeft; crowdfunding is financiering van een artistiek project – een film, een CD of een boek – , maar ook van journalistieke projecten en zelfs verkiezingscampagnes (40% van Obama’s campagne werd op deze wijze gefinancierd) door een grote groep kleine, meest anonieme ‘donateurs’. Het internet speelt hierbij een sleutelrol. Op Amerikaanse sites als Kickstarter (film, dans, theater), Indiegogo (film, literatuur, games) en Spot.us (journalistiek) kan worden ingetekend op een keur aan projecten. Ook in Nederland heeft crowdfunding inmiddels voet aan de grond gekregen. Dat het ook voor opmerkelijke resultaten kan zorgen, bewijzen fotograaf Rob Hornstra en journalist/documentairemaker Arnold van Bruggen met hun The Sochi Project. Gefinancierd door een groot aantal (kleine) donateurs reizen Hornstra en Van Bruggen twee keer per jaar af naar de Kaukasus om de veranderingen te documenteren in het subtropische Russische stadje Sochi waar in 2014 de Olympische winterspelen zullen worden gehouden. Via de website van het project kunnen geïnteresseerden de voortgang van het project volgen. Hier zijn tussentijdse reisverslagen te lezen, foto’s en filmpjes te zien, en wordt de bezoeker via tweets op de hoogte gebracht van de allerlaatste gebeurtenissen en publicaties. De publicaties die het project voorbracht – onlangs verscheen het prachtige Empty Land, Promised Land, Forbidden Land’; een verslag van vier jaar reizen door Abchazië – won al een aantal prijzen, waaronder eind januari De Canonprijs voor vernieuwende fotojournalistiek in de zilveren camera competitie. Hoe kwamen ze er eigenlijk toe om hun project op deze manier te financieren?